Kriptopara piyasaları son dönemde Uniswap ve Otomatik market yapıcıları ile çalkalanıyor. Peki bilinmeyenlerle dolu bu uniswap ve otromatik piyasa yapıcıları yani market maker nedir?
Siz değerli okurlarımız için inceledik.
Keyifli okumalar…
Otomatik Piyasa Yapıcılar
Bir kişinin diğer alıcılar-satıcılar ile değil de akıllı kontratlar aracılığı ile işlem yaptığı merkezsiz borsalar…
Otomatik piyasa yapıcılar veya diğer adı ile AMM’ler, bir tokenın fiyatını belirlemek için matematiksel formüllere dayalı algoritmalar yardımı ile merkezsiz borsalarda gerçekleştirilen işlemler bütünü olarak özetlenebilir.
Alıcı ve satıcıların emirlerini beklemek yerine piyasa yapıcılar akıllı kontratlar aracılığı ile alım satım işlemlerini otomatik olarak kendisi gerçekleştirir. ShapeShift ve Changelly gibi takas servislerine benzerlik gösterir. Bu servislerden farklı olarak şirket rezervleri hacim sağlamak amacı ile kullanılır.
Uniswap ve Diğer Oyuncular
2017’de ilk olarak piyasaya sürülen otomatik piyasa yapıcı özelliğini taşıyan Bancor’un ardından Uniswap, Curve, Kyber ve Balancer yeni otomatik piyasa yapıcı oyuncular olarak göze çarpıyor.
Bu Borsalar Ne İçin Var?
Liquidity olarak da adlandırılan hacim gelişimini çok daha kolay ve ucuza sağlıyorlar.
Otomatik piyasa yapıcılar, akıllı sözleşme blok zincirlerinin, özellikle de Ethereum’un performans kısıtlamaları etrafında çalışma girişimidir. AMM’ler öne çıkmadan önce, Ethereum üzerine inşa edilen EtherDelta veya 0x gibi merkezi olmayan borsalar, klasik bir emir defteri mekanizması kullanmaya çalıştı. Ancak, her emrin verilmesi için gaz harcaması ve blok onay sürelerinin beklenmesi nedeniyle likidite sorunları yaşadılar.
Ethereum’un düşük iş hacmi, blok zinciri bu siparişler tarafından tamamen dolanmadan önce yalnızca az sayıda işlemin gönderilebileceği anlamına geliyordu.
Bu, özellikle piyasa yapıcılar, emir defteri değişimlerinde likidite sağlayıcıları için sorunluydu. Bir piyasayı yaratmak, alış ve satış emirlerini doldurulmasalar bile sürekli olarak en son fiyata ayarlamayı gerektirir.
Gönderilen her bir emir para ve zamana mal olduğundan, alış-satış emirleri arasındaki fark kazandıklarından daha fazlasını kaybedebilirler. Bu fark ise kısaca teklif edilen en yüksek alış fiyatı ile en düşük satış fiyatı arasındaki fark şeklinde açıklanabilir.
AMM‘ler, tamamen otomatik tek seferlik bir süreç aracılığıyla likidite sağlamayı daha ucuz ve daha basit hale getirir. Ortalama kullanıcılar bile likiditeleriyle devreye girebilirken, geleneksel borsalarda bunu yapmak ileri teknik bilgi gerektirir.
Akıllı Kontratlar Otomatik Piyasa Yapımını Nasıl Yapıyor?
Matematiksel formüllerin yer aldığı algoritmik fonksiyonlar sayesinde…
Bir AMM’de işlem yaparken, kullanıcılar likidite havuzuyla etkileşime girer. Başlık altında, kullanıcı akıllı sözleşmeye bir işlem yapma talimatı verdiğinde, sözleşme ETH gibi tokenları likidite havuzuna gönderir.
Daha sonra matematiksel bir formül, karşılığında çiftin diğer tarafından kaç token almaları gerektiğine karar verir – örneğin, Dai -. En basit pratik formül, X ile çarpılan Y eşittir K’dir, burada X ve Y havuzdaki her bir belirteç miktarını temsil eder ve K önceden tanımlanmış bir sabittir. Bu denklem bir hiperbolu tanımlar: hem sonsuzluğa hem de sıfıra uç noktalarında yaklaşan ancak onlara asla tam olarak ulaşmayan pürüzsüz bir geometrik şekil olarak düşünülebilir.
Hiperbol şekli, küçük emirlerde kaymanın düşük olacağı, ancak büyük emirlerde kaymanın katlanarak artacağı anlamına gelir. Uniswap’in bu basit formülü kullandığı biliniyor, ancak diğer platformlar kaymaya ince ayar yapmak için daha karmaşık matematik kullanabilir.
Otomatik Piyasa Yapıcı Nasıl Kullanılır?
Cüzdanı bağlayıp emirleri onaylamak yeterli…
Bir AMM protokolü kullanmak oldukça basittir: Kullanıcılar protokolün web sitesini veya diğer ön uçları ziyaret eder, protokole DeFi özellikli bir cüzdanı bağlar, satın almak veya satmak istedikleri varlığı seçer, takas düğmesine basar ve cüzdanlarında işlemi onaylar.
Likidite sağlamak ticarete benzer şekilde çalışır. Bir cüzdan bağladıktan sonra, kullanıcılar likidite sağlayıcı bölümüne gidebilir ve havuza ne kadar taahhüt etmek istediklerini seçebilirler.
Çoğu protokolde, her iki tür varlığa da sahip olmaları gerekir. Örneğin, ETH 400 Dai için işlem yapıyorsa, aynı anda 1 ETH ve 400 Dai sağlamaları gerekecektir. İşlemleri onayladıktan sonra, kullanıcılar likidite havuzundaki sahipliklerini temsil eden bir token alırlar. Daha sonra herhangi birine aktarılabilir veya temel jetonlar ve birikmiş olabilecek ücretler için bir kez daha kullanılabilir.
Basitçe anlatmak gerekirse, uniswap üzerinden otomatik piyasa yapıcılığı yapılmak isteniyorsa gerekli bölmeye geçerek işlem gerçekleştirilebilir. Bunun için sadece transaction yani işlem onaylaması yeterli.
Otomatik Piyasa Yapıcılar Neden Popüler Oldu?
Otomatikleştirilmiş piyasa yapıcıları, merkezi olmayan borsaların yaygın olarak benimsenmesinin önündeki en büyük engeli halihazırda çözüyor; likidite.
Protokollerle etkileşim için gereken tek şey bir cüzdan adresidir. Bir proje perspektifinden bakıldığında, DEX‘ler aynı zamanda piyasaya bir token yayınlamak ve likiditeyi başlatmak için harika bir yoldur.
Herhangi bir kişi, hatta bir yabancı bile herhangi bir token için bir likidite havuzu oluşturabileceğinden, herhangi bir listeleme ücreti veya kabul kriteri yoktur.
Likidite sağlama eylemini demokratikleştirmek, aynı zamanda projenin destekçilerinin ve sahiplerinin, uzman piyasa yapıcılarının yardımına ihtiyaç duymadan yeni tokenler üzerinde likit bir piyasa oluşturmaya yardımcı olabileceği anlamına gelir.
Son olarak, AMM merkezi olmayan borsalar, gelişmiş emir seçeneklerini veya fiyat çizelgelerini tek bir gösterge tablosunda paketlemeye gerek duymadıkları için genellikle çok basit arayüzlere sahiptir.
Otomatik Piyasa Yapıcılarının Riskleri Nelerdir?
Hatalar, uygun olmayan fiyatlandırma ve kalıcı kayıp.
Bazı olumlu niteliklerine rağmen, AMM’ler belirli riskler ve sınırlamalar sunar. Hack’ler ve güvenlik açıkları, bazı likidite sağlayıcılarının paralarının karmaşık akıllı sözleşme etkileşimleri nedeniyle çalındığını gördüğü Uniswap ve Balancer gibi borsaları zaten etkiledi.
Öte yandan, al-satçılar stratejilerini dünyanın görmesi için açığa çıkarıyorlar, bu da ön koşucuların siparişlerini ilk önce almalarını ve yasal kullanıcıları istismar etmelerini sağlıyor.
Matematiksel formüller tüm zarafetlerine rağmen piyasada açıklıklar oluşturmaktadır, bu sebepten ötürü arbitraj tacirleri de AMM’ler için olmazsa olmazdır. Ancak bu durum birçok platformda kalıcı kayıplarla da sonuçlanmaktadır.
Özetle, arbitraj tüccarları fiyatı dengede tutarak kar elde ederler, ancak bu kâr likidite sağlayıcılarından elde edilir. Aldıkları alım satım ücretlerine rağmen, likidite sağlayıcıları, fiyat belirli bir yönde çok ileri giderse aslında para kaybedebilir.
