DeFi ekosisteminin kripto para dünyasında adını duyurması ile birlikte hemen hemen tüm kripto para yatırımcıları DeFi ile ilgili bir ya da birkaç proje almış, satmış, ya da DeFi ekosisteminin sağladığı farming gibi avantajlı ürünleri denemiştir. Haliyle ağızdan ağıza dolaşan ama bir türlü ne olduğu tam anlaşılamayan Impermanent Loss (IL) yani Geçici Kayıp terimi ile de karşılaşılmıştır.
Peki ama herkesin farklı bir şey söylediği, hatta ve hatta henüz farming gibi yapıların arka planında neler döndüğünü dahi anlamayan bir çok yatırımcı varken kimsenin tam olarak anlayamadığı bu geçici kayıp nedir?
Basitçe Impermanent Loss yani Geçici Kayıp, tokenlarınızın fiyatı havuza yatırdığınız zamana göre arttığında ya da azaldığında, yani fiyatta herhangi bir değişim meydana geldiğinde oluşan bir durumdur. Değişim ne kadar büyükse, kayıp da o kadar büyük olacaktır.
Yani Farming yaparken para kaybedebilir miyim?
Evet. Otomatik piyasa yapıcı (Automated Market Maker – AMM) adı verilen özel bir pazar türünün doğasında olan bir tasarım özelliğinden dolayı farming yaparken para kaybedebilirsiniz. Size farm sonucu vaadedilen tokenlar gözünüzü boyamaya yetebilir ancak genel olarak farming yapısının sizi zarar uğratabileceğini aklınızdan çıkarmamanız gerekiyor.
Uniswap, SushiSwap veya PancakeSwap gibi DeFi protokolleri hacim ve likidite patlaması yaşadı. Bu likidite protokolleri, esasen parası olan herkesin piyasa yapıcı olmasına ve platform üzerindeki alım satım işlemlerinden aracı ücreti kazanmasına olanak tanıyor.
Peki, bu platformlar için likidite sağlamak istiyorsanız bilmeniz gerekenler nelerdir? Bu makalede, en önemli kavramlardan biri olan kalıcı kayıptan bahsedeceğiz.
Impermanent Loss (IL) – Geçici Kayıp Nedir?
Geçici kayıp, bir likidite havuzuna yatırdığınız tokenların fiyatı değişime uğradığında meydana gelir. Bu değişim ne kadar büyükse geçici kayıp da o kadar büyük olur. Bu durumda o anda yatırımlarınızı platformdan çekmek isterseniz ilk yatırdığınız ana göre daha az miktarda dolar değerini elde edersiniz. Yani yatırımlarınız kayba uğramış olur.
Nispeten küçük bir fiyat aralığında kalan varlıkları içeren havuzlar ise kalıcı kayba daha az uğranmasına olanak tanır. Örneğin, stable coin olarak da adlandırılan USDT gibi sabit kripto paralar sınırlı bir fiyat aralığında hareket ettiğinden dolayı likidite sağlayıcıları için daha küçük bir geçici kayba olanak tanır.
Peki ama likidite sağlayıcıları potansiyel bir zarar sisteminin içerisine neden girmek ister ki? Bir başka deyişle, neredeyse sürekli fiyat değişikliği, haliyle geçici kayıp beklenen bu piyasada likidite sağlayıcıları neden varlar?
Bu kayıp kimi projelerin farm sırasında verdikleri farklı tokenlar aracılığı ile karşılanabiliyor. Aracı ücretlerinin de yardımı ile birlikte neredeyse tüm havuzlar bu fiyat hareketlerinden doğan geçici kayıpların üzerini kapatabilmektedir.
Uniswap, doğrudan likidite sağlayıcılarına giden her işlemde %0.3 aracı ücreti alıyor. Belirli bir havuzda çok fazla işlem hacmi meydana geliyorsa, havuz yoğun bir şekilde kalıcı zarara maruz kalsa bile likidite sağlamak karlı olabilir. Ancak bu, protokole, özel havuza, yatırılan varlıklara ve hatta daha geniş piyasa koşullarına bağlıdır.
Geçici Kayıp Nasıl Oluşuyor?
Bu durum için WanSwap‘ı örnek olarak kullanalım.
Bir likidite sağlayıcısı için geçici zararın nasıl görünebileceğine bir örnek verelim.
Ali, WanSwap‘taki likidite havuzuna 1 WAN ve 100 WASP yatırır. Bu özel otomatik piyasa yapıcıda (AMM), yatırılan token çiftinin eşdeğer değerde olması gerekir. Bu, yatırma anında 1 WAN fiyatının 100 WASP olduğu anlamına gelir. Bu aynı zamanda Ali’nin depozitosunun dolar değerinin para yatırma anında 200 USD olduğu anlamına gelir. Ek olarak, havuzda Ali gibi diğer LP‘ler tarafından finanse edilen toplam 10 WAN ve 1.000 WASP var.
Yani Ali’nin havuzda %10’luk bir payı var ve toplam likidite 10.000. Diyelim ki WAN‘nin fiyatı 400 WASP‘a çıktı. Bu olurken, arbitraj yapanlar WASP‘ı havuza ekleyecek ve oran mevcut fiyatı yansıtana kadar WAN‘ı havuzdan kaldıracak. AMM‘lerin emir defteri olmadığını unutmayın. Yani anlık olarak alım-satım işlemi gerçekleşir. Binance gibi klasik borsalarda olduğu gibi bir limit emir sistemi yoktur. Havuzdaki varlıkların fiyatını belirleyen şey ise havuzda aralarındaki orandır.
Havuzda (10.000) likidite sabit kalırken, içindeki varlıkların oranı değişmektedir. WAN şu anda 400 WASP ise, havuzda ne kadar WAN ve ne kadar WASP olduğu arasındaki oran değişmiştir. Arbitraj yapanların anlık işlemlerinden dolayı havuzda şu anda 5 WAN ve 2.000 WASP var.
Ali Parasını Çekerse Ne Olur?
Tam bu durumda Ali parasını çekmeye karar verir. Daha önce de bildiğimiz gibi, havuzdan %10 pay alma hakkına sahip. Sonuç olarak, 0,5 WAN ve 200 WASP, toplamda 400 USD çekebilir. 200 USD değerinde token yatırdığından beri güzel karlar elde etti, değil mi?
Peki ama sadece 1 WAN ve 100 WASP tutsa ne olurdu? 1 WAN ve 100 WASP‘ın birleşik dolar değeri şu anda 500 USD olacaktır. Ali’nin likidite havuzuna para yatırmaktansa HODLing ile daha iyi durumda olacağını görebiliriz. Geçici Kayıp den’len şey budur.
Bu durumda, ilk depozito nispeten küçük bir miktar olduğu için Ali’nin kaybı o kadar önemli değildi. Bununla birlikte, kalıcı kaybın büyük kayıplara yol açabileceğini unutmayın (ilk depozitonun önemli bir kısmı dahil). Bununla birlikte, Ali’nin örneği, likidite sağlamak için kazanacağı ticaret ücretlerini tamamen göz ardı ediyor. Çoğu durumda, kazanılan ücretler kayıpları ortadan kaldıracak ve yine de likidite sağlamayı karlı hale getirecektir. Öyle olsa bile, bir DeFi protokolüne likidite sağlamadan önce kalıcı zararı anlamak çok önemlidir.
Riskli Görünüyor, Ne Yapmalıyım?
Impermanent Loss ismi her ne kadar naif görünse de durum aslında çok farklı. Yukarıdaki örnekte de gördüğünüz üzere aslında paranızı kaybetmiş oluyorsunuz. Impermanent Loss ismi siz ancak likidite sağladığınız coinlerinizi çekmeye karar verdiğinizde o kaybı yaşadığınız için verilmiştir.
Yani aslında geçici kayıp normal kaybın laciverti oluyor.
Paranızı bir AMM‘ye likidite sağlamak için yatırırken en azından bir kere daha düşünmenizde yarar var. Unutulmaması gerekiyor ki bazı likidite havuzları diğerlerinden çok daha fazla geçici kayba sebebiyet verebiliyor.
Basit bir kural olarak, yatırdığınız varlıkların fiyatı ne kadar değişken olursa kaybınız o kadar çok olur.
Bir likidite havuzu alışılmadık derecede yüksek getiri vaat ediyorsa, muhtemelen riskleri diğerlerine göre daha yüksektir.
